Zasób 3
Zasób 1

Poznajemy zapylacze,
budujemy dla nich domki,
wysiewamy nanołączki.

Cykl warsztatów edukacyjnych w ramach IV edycji
Zielonego Budżetu w Katowicach.

Katowice przyjazne
Pszczołom i Zapylaczom.

W ramach zadania realizujemy: 10 warsztatów pszczelarskich oraz
4 warsztaty stolarskie.

Podczas warsztatów uczestnicy poznają m.in. cykl życia pszczoły dzikiej i miodnej, ich funkcje w dzikiej przyrodzie oraz mieście, poznają więcej zapylaczy, nauczą się je rozpoznawać, dowiedzą się jak powstaje miód, [pyłek pszczeli i do czego można go używać, dowiedzą się jak im pomóc i przede wszystkim nie szkodzić w środowiskach miejskich. Odpowiemy na pytania m.in czy miejska pasieka ma sens, czy łąki kwietne są przyjazne i pożyteczne dla pszczół, jakie kwiaty i rośliny wysiewać na naszych osiedlach, obrzeżach, pasach zieleni, trawnikach oraz balkonach itp.
Dodatkowo podczas warsztatów pszczelarskich uczestnicy będą mogli samodzielnie wykonać dla siebie mini hotele dla zapylaczy oraz doniczkę z wysianą łączką kwietną, które potem zabiorą ze sobą do lokalnej społeczności, domów, szkół itp. Mieszkańcy zabiorą ze sobą ponad 100 hoteli dla zapylaczy oraz 100 doniczek z nano łączkami.
 
Natomiast uczestnicy warsztatów stolarskich będą mieli możliwość nauczyć się podstawowych prac stolarski, a przy okazji zbudować 4 duże hotele oraz 4 donice z łąkami kwietnymi, które potem zostaną umieszczone w Katowicach w lokalizacjach wskazanych przez pszczelarzy i przyrodników oraz botaników z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Zapylacze

Zapylacze są to owady – oraz inne zwierzęta – dzięki którym następuje zapylenie krzyżowe roślin. Polega ono na przeniesieniu pyłku z pręcików kwiatów na ich znamiona, dzięki czemu roślina może owocować. Zapylacze dokonują tego niejako przy okazji – żywią się nektarem i pyłkiem, a odwiedzając kolejne kwiaty przenoszą go pomiędzy roślinami. Zapylacze mają decydujący wpływ na gospodarkę żywnościową całego świata. Większość z nas nie zdaje sobie nawet sprawy, jak wielki jest wpływ owadów zapylających na to, co ląduje na naszych talerzach.
 
 
Badacze z Uniwersytetu Maryland w USA zbadali to, jak wiele gatunków zapylaczy jest zaangażowanych w “opiekę” nad łąkami. Badanie wykazało, że bogactwo gatunków kwiatów porastających łąki i pola wymaga pracy całej gamy gatunków. Trzmiele czy pszczoły miodne to tylko czubek góry lodowej. Świat zapylaczy jest znacznie bardziej rozbudowany. Do grona zapylaczy należą m.in. mrówki, muchy, muchówki, bzygi, pająki, biedronki, osy, szerszenie, chrząszcze oraz wiele innych owadów, pajęczaków czy nawet mięczaków. Zapylaczami mogą być również płazy, gady, ptaki i ssaki. Aby zostać zapylaczem, trzeba przenieść pyłek pomiędzy roślinami tego samego gatunku.

Dlaczego zapylacze są ważni?

Zapylacze polskich łąk, które możecie spotkać na lokalnych łąkach to np.:
Trzmiel ziemny – żyje głównie pod ziemią, w norach po gryzoniach
Trzmiel drzewny – zakłada gniazda w dziuplach drzew i stertach spróchniałego drewna
Trzmiel kamiennika – żyje w stertach kamieni, szparach i norach w starych murach
Dzika pszczoła obrostka – żyje w dziurkach w piaszczystej ścieżce
Spójnica lucernówka – żyje samotnie, budując norki w zwięzłej ziemi np. na wydeptanym trawniku czy przy ścieżce
Murarka – w naturze zakłada gniazda w wszelkich korytarzach i pustych łodygach roślin. Zasiedla również wszelkie możliwe otwory o średnicy około pół centymetra. Ona jako jedna z niewielu zasiedla typowe “domki dla owadów”. Tak domek domowej roboty może w ciągu kilku lat stać się domem dla dziesiątek Murarek.

Gdzie mieszkają zapylacze?

Prawie 90% wszystkich roślin kwiatowych do wyprodukowania nasion potrzebuje zapylaczy. Grupą która ma największe “zasługi” w zapylaniu są owady zapylające, głównie pszczoły. To właśnie pszczoły, miodne i dzikie, są odpowiedzialne za zapylanie ok. 1/3 globalnej wartości plonów. Wyobraźmy sobie świat bez najskuteczniejszych zapylaczy – pszczół. Wszędzie słyszymy słowa „Kiedy wyginie pszczoła, rodzajowi ludzkiemu pozostaną już tylko 4 lata”. Czy to prawda? Czy mamy obawiać się katastrofy? Faktycznie, świat bez zapylaczy wyglądałby znacznie inaczej niż obecnie. Około 30% gatunków roślin w Europie jest uzależniona od zapylania przez owady. Bez zapylaczy z naszego codziennego życia znikną owoce od truskawek po jabłka, górki, pomidory, dynie, kasze, oleje, kawa, bawełna. Bez pszczół nie będzie również warzyw ani roślin strączkowych itd.
Wymieranie owadów jest już niestety zaawansowane. W chinach każdej wiosny tysiące ludzi uzbrojonych w pędzle rusza zapylać kwiaty na plantacjach drzew owocowych, kawy i bawełny. W Kalifornii koncerny zajmujące się uprawą cytrusów i migdałów rozwijają wielkie projekty badawcze, gorączkowo poszukując technologii “sztucznych pszczół”, które nie są tak wydajne jak prawdziwe. W meksyku znanym z uprawy wanilii, zapyla się je ręcznie, bo od dawna brakuje tam jej naturalnych zapylaczy. Nawet w naszych lokalnych ogrodach wspomagamy się szczoteczkami sensorycznymi lub pędzelkiem do zapylania pomidorów.

Pszczoły

Na świecie występuje około 20 000 gatunków dzikich pszczół. W Polsce występuje aż 470 gatunków. Należą do sześciu rodzin. Są to lepiarkowate, pszczolinkowate, smuklikowate, spójnicowate, miesiarkowate, i pszczołowate, czyli trzmiele i pszczoły miodne). Pszczoły mogą żyć w bardzo dobrze zorganizowanych społecznościach, tak jak pszczoła miodna i trzmiele. Inne bytują w szerokiej gamie układów społecznych. Waszą łąkę mogą odwiedzać pszczoły niemal społeczne, pół-społeczne, pod-społeczne, gromadne i samotne. A nawet pasożytujące na innych pszczołach. W tym tak rozbudowanym hierarchicznie świecie zależności społecznych ważne jest to, czy pszczoły żyją w demokratycznej społeczności, czy też są poddanymi królowej.
 
Gniazda dzikich pszczół są dosłownie wszędzie wokół nas. Mogą to być nory wygrzebane między kostkami chodnika, na piaszczystej ścieżce lub w skarpie ziemi, albo wręcz w ścianach domów; w glinianej fasadzie czy między cegłami. Gniazda trzmieli możemy spotkać wbudowane w norach gryzoni, w stertach kamieni, ptasich gniazdach lub dziuplach. Czy wiecie, że niektóre pszczoły zakładają gniazda w pustych muszlach ślimaków. W polsce są to 4 gatunki. Murarka leśna po zaopatrzeniu gniazda i złożeniu jaja przykrywa muszlę kawałkami traw. A murarka muszlówka kamufluje muszlę kawałkami przeżutych części roślin. Pszczoła Murarka preferuje również inne gotowe rozwiązania. Jeśli zatem napotkacie zaklejony gliną korytarz kornika w drewnie lub zalepioną łodygę trzciny, to z pewnością będzie to Ona.

Każde działanie na rzecz pszczół, nawet na malutką skalę, jest niesłychanie ważne!!!

Ciekawostka

*Pszczoła, aby zapewnić pokarm potomstwu musi wykonać od kilku do kilkudziesięciu lotów dziennie? Nasze działania względem przyrody skazuje owady na długie wyprawy, co skutkuje narażeniem gniazda na pasożyty i przeważnie kończy się obniżeniem populacji.
*Stosowanie insektycydów i herbicydów pomaga w rolnictwie, ale niszczy też florę i faunę. Przez takie środki z polskiego krajobrazu znikają maki, chabry czy kąkole. Pośrednio wpływ to na zatruwanie owadów zapylających.
*Zmiany klimatu powodują rozregulowanie zależności między wegetacją roślin, a pojawianiem się owadów zapylających, co sprawia, że pszczoły przylatują po zakończeniu kwitnienia i mogą głodować.

Dzika Pszczoła


Nie produkuje miodu

Lata na krótsze dystanse

Większość gatunków jest samotna: sama buduje, zaopatruje

Nieliczne gatunki nadają się do chowu. Na przykład w polskim
sadownictwie wykorzystywana jest Murarka Ogrodowa

Miodna Pszczoła


Produkuje miód

Potrafi latać na duże odległości

Gatunek społeczny: organizują się w zbieraniu pokarmu, karmieniu potomstwa czy obronie gniazda

Żyje pod opieką człowieka

Jak pomóc dzikim pszczołom w okolicy?

Każdy z nas może tworzyć miejsca przyjazne dzikim zapylaczom, ale liczy się też działanie na poziomie instytucjonalnym: edukacyjne i ochronne. Polecamy zajrzeć do dokumentu autorstwa grona naukowców pod egidą GreenPeace pt. “Narodowa Strategia Ochrony Owadów Zapylających”. Proponuje się w nim plan korzystnych dla owadów zapylających. https://www.greenpeace.org/poland/narodowa-strategia-ochrony-owadow-zapylajacych/
 
Aby zaprosić dzikie pszczoły do zamieszkania w pobliżu wysianych łąk kwietnych, ogrodów itp. można np. zrobić im domek ale również możecie zostawić jak najwięcej przestrzeni dla przyrody. Nie musicie aranżować całego ogrodu idealnie. Pozostawcie jakąś część ogrodu lub przestrzeni, niech zarośnie wysokimi badylami. Zostawcie stertę kamieni  albo pryzmy chrustu. Nie zagrabiajcie w tym miejscu liści, nie wzruszajcie wydeptanej ścieżki, nie zamiatajcie kostki brukowej. Jednym słowem, dajcie przyrodzie troszeczkę wolności, a cenne owady zapylające to docenią.

Ciekawostka

6 czerwca jest Dniem Dzikich Kwiatów

Chcesz pomóc - posiej łąkę

Jak w kilku krokach założyć łąkę kwietną w ogrodzie, na działce, przy szkole, na balkonie?

Rośliny i zioła przyjazne dzikim pszczołom

Oto kilka przykładowych roślin, które możecie wysiać lub zasadzić w swojej okolicy lub na łące kwietnej.

Razem Wspieramy Pszczoły! |

#beeEDU
Zapoznaj się, pobierz i wykorzystaj w swojej pracy z dziećmi zamieszczone materiały edukacyjne.

Chcemy tym zadaniem pogłębić wiedzę mieszkańców Katowic o niezwykłej roli i życiu pszczół w ekosystemie.

Projekt jest konsultowany merytorycznie z botanikami i przyrodnikami z Uniwersytetu Śląskiego. Projekt realizujemy we współpracy z MI-LA Gospodarstwo Pszczelarskie Michał Lasek oraz Fundacja Bobrowe Żeremia.

Zadanie publiczne realizowane na zlecenie Miasta Katowice w okresie Maj - Październik 2024 r.

Zadanie współinansowane z budżetu Miasta Katowice.

Zadanie realizowane w ramach IV edycji Zielonego Budżetu.